Crna Gora je, prema Nacrtu izvještaja o napretku Evropske komisije, ostvarila određeni napredak u oblasti obrazovanja i inovacija, ali ulaganja u istraživanje i razvoj i dalje su znatno ispod prosjeka Evropske unije.

U dokumentu se navodi da je u aprilu 2025. godine Vlada Crne Gore usvojila Strategiju reforme obrazovanja za period od 2025. do 2035. godine. Strategija se zasniva na četiri ključne oblasti – kvalitet i jednakost, podršku nastavnicima, upravljanje i finansiranje, ali i modernizaciju školske infrastrukture. Cilj Strategije, kako se precizira u dokumentu EK, jeste razvoj „vještina budućnosti“ i kompetencija, reforma obrazovanja nastavnika i održivo finansiranje reformi. Pored reformskih mjera, Strategija predviđa i značajna ulaganja u školske objekte.

– U julu su usvojene izmjene Opšteg zakona o obrazovanju, kojima se dodatno osnažuje bezbjednost u školama, unapređuje profesionalna orijentacija i kvalitet nastave – navodi se u dokumentu, uz napomenu da je 8,99 odsto državnog budžeta za 2024. godinu namijenjeno obrazovanju.

Djeca iz drugih zemalja čine sedam odsto učenika

Stopa upisa djece u predškolske ustanove porasla je u školskoj 2024/2025. godini za 3,4 odsto, dok obuhvat djece uzrasta od tri do šest godina iznosi 79,6 procenata, što je i dalje ispod prosjeka EU od 94,6 odsto.

U Nacrtu izvještaja se navodi i da je broj djece Roma i Egipćana u osnovnim i srednjim školama smanjen, dok je broj djece sa invaliditetom u redovnom obrazovanju porastao za 27 procenata u predškolskim, 14 procenata u osnovnim i jedan procenat u srednjim školama.

Precizirano je i da djeca iz drugih zemalja čine oko sedam odsto svih učenika u Crnoj Gori, a u pojedinim opštinama njihov udio u osnovnim školama dostiže i 30 procenata.

Potrebno bolje usklađivanje studija sa tržištem rada

Strategija za visoko obrazovanje, podsjećaju iz EK, prepoznaje potrebu za boljim usklađivanjem studijskih programa sa tržištem rada, priznavanjem diploma i unapređenjem infrastrukture. Naglašava se i važnost potpunog usklađivanja sa Bolonjskim procesom i standardima Evropskog istraživačkog prostora, kao i jačanja međunarodne uloge univerziteta.

Prema izvještaju o sprovođenju Bolonjskog procesa za 2024. godinu, Crna Gora mora dodatno raditi na automatskom priznavanju diploma i unapređenju sistema obezbjeđenja kvaliteta u visokom obrazovanju.

Inovacije i istraživanje: Rast, ali i dalje skroman

Evropska komisija konstatuje da Crna Gora bilježi napredak u inovacijama, ali da su ulaganja u istraživanje i razvoj i dalje znatno niža od evropskog prosjeka. Podsjećaju da su u 2025. godini povećana izdvajanja za istraživanja, koja su u 2024. iznosila 0,4 odsto BDP-a. Vlada je završila sprovođenje Strategije pametne specijalizacije za period od 2019. do 2024, dok je u pripremi novi ciklus za period od 2026. do 2031. godine.

U Nacrtu izvještaja se navodi i da Inovacioni fond i dalje pruža podršku startapovima i malim preduzećima, dok Inovaciono-preduzetnički centar „Tehnopolis“ i Naučno-tehnološki park Crne Gore šire kapacitete.

– Tokom 2024. sprovodi se 24 naučno-istraživačka projekta, ukupne vrijednosti oko 2,2 miliona eura. Na Evropskoj tabeli inovacija za 2025. godinu, Crna Gora ima učinak od 45,3 odsto prosjeka EU – stoji u dokumentu EK.