Komemoracijom u Memorijalnom centru u Potočarima danas se obilježava 29 godina od genocida počinjenog u julu 1995. godine nad bošnjačkim stanovništvom u tadašnjoj zaštićenoj zoni Ujedinjenih nacija (UN) u Srebrenici, Bosni i Hercegovini. U Potočarima će biti obavljena dženaza i ukop još 14 žrtava genocida. Do sada je sahranjeno 6 752 žrtava genocida, koji je, inače, najveći ratni zločin nakon Drugog svjetskog rata u Evropi.

Sedamnaestogodišnji Beriz Mujić koji je ubijen u julu 1995. godine u Bratuncu najmlađa je žrtva koja će biti sahranjena, a njegovi posmrtni ostaci ekshumirani su u maju 2023. godine na području Opštine Srebrenica. Najstarija žrtva je šezdesetosmogodišnji Hamed Salić, čiji su posmrtni ostaci ekshumirani u Žepi, u maju 2014. godine.

U bosanskohercegovačkom entitetu Federacija BiH je Dan žalosti. To nije slučaj i u Republici Srpskoj, zato što Vijeće ministara Bosne i Hercegovine na nedavnoj sjednici nije postiglo saglasnost jer je protiv te odluke glasao zamjenik predsjedavajućeg iz reda srpskog naroda bez koga se nijedna odluka ne može staviti na dnevni red sjednice.

Ujedno, ovo je i prva godišnjica otkako je Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila rezoluciju kojom se 11. jul proglašava Međunarodnim danom sjećanja na genocid u Srebrenici. U sjedištu UN-a u Njujorku će u pet sati po srednjeevropskom vremenu biti održana komemoracija.

Ujedinjene nacije su Srebrenicu proglasile zaštićenom zonom gdje je mirovnu misiju predvodio holanski bataljon u okviru Zaštnitnih snaga UN-a (UNPROFOR). Nakon što su u julu 1995. snage Vojske Republike Srpske (VRS) zauzele enklavu, Srebreničani su utočište potražili u i oko baze UN, ali nijesu dobili zaštitu.

VRS, predvođena tada komandantom, a danas haškim optuženikom Ratkom Mladićem, počinila je genocid tako što je ubila više od osam hiljada muškaraca i dječaka, koje su izdvojili od žena i pogubili na različitim lokacijama. Tijela stradalih, kako je kasnije utvrdio Haški tribunal, nađena su u masovnim grobnicama oko Srebrenice, a neka od njih i po nekoliko puta su premještana u sekundarne grobnice kako bi se zločin prikrio.

U tom periodu, oko 30 hiljada muslimanskih žena i djece iz srebreničke enklave prisilno je premješteno.

Srbija je presudom Međunarodnog suda pravde proglašena odgovornom za kršenje Konvencije o sprečavanju i kažnjavanju zločina genocida. Skupština ove države je 2010. usvojila Deklaraciju o Srebrenici kojom se “najoštrije osuđuje zločin nad bošnjačkim stanovništvom Srebrenice u julu 1995, na način utvrđen presudom Međunarodnog suda pravde”, ali se ne spominje genocid.

Do sada je, pred različitim sudovima, za genocid i ratne zločine u Srebrenici osuđeno više od 50 osoba, na 700 godina zatvora. Među njima su: Radislav Krstić, Vujadin Popović, Ljubiša Beara, Drago Nikolić, Radivoje Miletić, Vinko Pandurević, Ljubomir Borovčanin, Milan Gvero, Zdravko Tolimir, Vidoje Blagojević, Dragan Jokić, Radovan Karadžić, Ratko Mladić, Dražen Erdemović, Momir Nikolić i Dragan Obrenović.

Momčilo Perišić je oslobođen krivice, Slobodan Milošević je preminuo prije nego što mu je izrečena presuda, dok je sudski proces protiv Jovice Stanišića i Franka Simatovića još u toku.

Genocid u Srebrenici ogolio je licemjerje, ne samo čelnika na najmoćnijim pozicijama iz inostranstva, već i domaćih političara. Neki od njih, koji su bili u strukturama prethodnih vlasti vođenih Demokratskom partijom socijalista (DPS) indirektno su bili uključeni u ovaj zločin, pa time i odgovorni. Javio se tako Milo Đukanović, bivši šef države, vlade i DPS-a, koji je, u objavi na društvenoj mreži Iks, napisao da je godišnjica genocida u Srebrenici strašna opomena da je suočavanje sa istinom i odgovornošću jedini put u izvjesniju budućnost. ,,Negiranje tog genocida je put u ambis i neodrživi revizionizam velikodržavnih ideologija i politika koje su do njega i dovele, i koje uporno vaskrsavaju na ovim prostorima”, lamentirao je on, očigledno zaboravljajući na svoju ulogu u ratnim dešavanjima tih devedesetih.

Mediji su godinama pisali o načinu na koji je Đukanović zajedno sa Bulatovićem i Miloševićem po komandnoj odgovornosti učestvovao u agresiji i genocidu u Republici Bosni i Hercegovini.

Ali odgovornih ima i u sadašnjoj vlasti. Predsjednik Skupštine Crne Gore Andrija Mandić godinama relativizuje odluke institucije na čijem se čelu sada nalazi i stavlja sebe na stranu onih koji pokušavaju da prekroje istoriju tih zlokobnih 90-tih. Mandićeva, ali i retorika njegovih političkih istomišljenika, lijepo odslikava činjenicu da se priča o Srebrenici ne tiče samo onoga što se desilo te 1995. u Bosni i Hercegovini.

To je priča koja se tiče svih građana i građanki Crne Gore, kao i njene budućnosti.