Preko 22 hiljade građana i građanki zaposleno je u javnim preduzećima u Crnoj Gori – državna preduzeća zapošljavaju 13 702, a opštinska 8 403 osobe. To pokazuju podaci platforme  Moj novac nevladine organizacije Institut Alternativa (IA), koja građanima i građankama Crne Gore omogućava uvid u načine na koji vlasti prikupljaju i troše njihov novac.

Među najvećim državnim poslodavcima su Crnogorski elektrodistributivni sistem (CEDIS)  sa čak 1 721,  Pošta Crne Gore  sa 1 189 i Rudnik uglja Pljevlja  sa 1 168 zaposlenih osoba. Ovi podaci ukazuju na značajan broj radnih mjesta koje obezbjeđuju državne i opštinske firme, što čini najveći dio zaposlenosti u zemlji.

Pored ovih, veliki broj osoba zapošljavaju još i Elektroprivreda Crne Gore – 1 124, Aerodromi Crne Gore – 963, kao Željeznička infrastruktura Crne Gore i  – 817.

Na sedmom mjestu po broju zaposlenih je državno preduzeće  Radio i Televizija Crne Gore  sa čak 739 zaposlenih, što je čini jednom od medijskih kuća sa najviše zaposlenih u svijetu. Na osmom mjestu su Plantaže 13. Jul sa 637 zaposlenih, na devetom mjestu Budvanska rivijera  koja zapošljava 595 osoba, a na desetom Institut Dr Simo Milošević sa 573 zaposlene osobe.

Od lokalnih preduzeća po broju zaposlenih prednjači  podgorička Čistoća koja upošljava 641 osobu, na drugom mjestu je preduzeće Vodovod i kanalizacija Podgorica gdje radi 568 osoba, a na trećem Komunalne djelatnosti Bar – , gdje je zaposleno 326 osoba.

Potom slijede Vodovod i kanalizacija Budva gdje radi 240 ljudi, zatim Putevi (209) i Čistoća Pljevlja  gdje je zaposleno 196 osoba. Na sedmom mjestu po zaposlenosti je podgorička Deponija  (190), na osmom PuteviVodovod i kanalizacija DOO Nikšić (187), a na devetom Komunalno Budva  sa 183 zaposlene osobe. Na desetom mjestu je Komunalno Kotor sa 180 zapošljenih.

Zanimljivo je da je mnogim od ovih preduzeća indeks transparentnosti ispod tri, što znači da ne posluju otvoreno.

– Od 55 javnih preduzeća na centralnom nivou, njih 113 nema internet stranicu i ne može da pruži ni osnovne informacije kao npr. kojom se djelatnošću bavi, kakve usluge pruža i kako uopšte stupiti u kontakt sa preduzećem. Od 136 javnih preduzeća u vlasništvu jedinica lokalne samouprave, njih 40 nema internet stranicu i ne može da pruži osnovne informacije o svom radu – navodi se u publikaciji NVO Institut Alternativa “CRNA RUPA JAVNOG SEKTORA – Rezultati indeksa transparentnosti javnih preduzeća“ iz 2023. godine. Mnoga preduzeća ne objavljuju godišnji izvještaj o radu, iako je to njihova zakonska obaveza.

Prema podacima Uprave prihoda i carina iz 2023. godine – broj zaposlenih u javnom sektoru je 77 801, a svi oni rade u Vladi Crne Gore, ministarstvima, raznim upravama, agencijama i drugim sličnim institucijama, lokalnoj samoupravi i organima lokalne samouprave, kao i u preduzećima čiji je vlasnik Vlada i lokalna samouprava. Istovremeno, broj zaposlenih u privatnom sektoru je oko 163 hiljade.

Zavisnost ekonomije jedne države od državnih preduzeća kao velikih poslodavaca može imati nekoliko negativnih posljedica – državna preduzeća često ne posluju po tržišnim principima, što može dovesti do neefikasnosti i lošeg upravljanja resursima. Takođe, dominacija državnih preduzeća može ograničiti prostor za razvoj privatnog sektora, smanjiti inovacije i konkurenciju. Pored toga, poznato je da je zapošljavanje u državnim preduzećima često podložno političkim uticajima, što vodi nepotizmu i korupciji. Veliki problem su i finansijska opterećenja – gubitke državnih preduzeća često pokrivaju poreski obveznici, što može povećati javni dug i fiskalni deficit.

Na sve ove probleme je godinama upozoravano. Međutim, i pored toga, država je i dalje ogroman poslodavac, a od starih praksi nove vlasti ne odustaju.