Evropska komisija (EK) u godišnjem izvještaju o Crnoj Gori bilježi određene rezultate države u borbi protiv šverca cigareta, ali upozorava da je pravovremeno popunjavanje visokih sudskih i tužilačkih funkcija i dalje ozbiljan izazov, dok su rezultati u oblasti sudske odgovornosti ograničeni. EK je takođe naglasila potrebu da Podgorica obezbijedi punu primjenu medijskih zakona usvojenih prošle godine i ojača institucionalni odgovor na dezinformacije i govor mržnje – saznaje 24kroz7.

Zvanični izvještaj biće predstavljen sjutra, 4. novembra.

Milionska šteta po budžet zbog šverca cigareta

Prema nezvaničnim informacijama redakcije, u nacrtu izvještaja navedeno je da je tokom prošle godine preko carine prokrijumčareno 442.192 paketa cigareta, čime je budžet države oštećen za čak 442.270.096 eura. Evropska komisija navodi da je riječ o ozbiljnoj finansijskoj šteti, ali i o pokazatelju da institucije moraju pojačati kapacitete i odgovornost u procesuiranju onih koji stoje iza organizovanih lanaca šverca.

EK konstatuje da je Uprava carina, uz podršku britanske službe HM Revenue and Customs, u novembru 2024. završila popis zaplijenjenih cigareta koje su se nalazile u Slobodnoj zoni Luke Bar. Između juna i septembra 2024. godine završeno je uništavanje zaplijenjenih cigareta, pri čemu je uništeno oko 1,7 miliona kilograma duvana.

Pored toga, osnovna državna tužilaštva su tokom prošle godine podnijela 25 krivičnih prijava zbog šverca duvana protiv 25 osoba, a ukupno je zaplijenjeno oko 1.707 kilograma rezanog duvana, u vrijednosti od 93.392 eura. EK, međutim, primjećuje da su rezultati u oblasti sudske odgovornosti i dalje ograničeni, te da nema napretka u procesuiranju odgovornih u institucijama koje bi trebalo da spriječe ovakve pojave.

Medijska politika i zakoni – napredak na papiru

U nacrtu izvještaja, EK se detaljno osvrnula i na primjenu medijskih zakona. Nakon nekoliko neuspjelih pokušaja da se imenuju nedostajući članovi Savjeta Agencije za audiovizuelne medijske usluge (AMU), Crna Gora, prema ocjeni EK, mora da obezbijedi efikasnu primjenu usvojenih zakona i zaštiti nezavisnost medijskog regulatora.

Komisija podsjeća da država mora ojačati institucionalni odgovor na dezinformacije i govor mržnje, u skladu s Nacionalnom medijskom strategijom Crne Gore 2023–2027, kako bi se očuvala sloboda medija, pluralizam i integritet informacionog prostora.

Takođe se napominje da će Crna Gora morati da usklađuje nacionalno medijsko zakonodavstvo sa Evropskim aktom o slobodi medija (European Media Freedom Act), te da su nadležni organi već započeli reviziju usklađenosti s tim aktom.

EK naglašava da je, nakon značajnih zakonodavnih unapređenja sprovedenih kroz paket medijskih zakona usvojen u junu 2024. godine, nacionalno medijsko zakonodavstvo u velikoj mjeri usklađeno s pravnom tekovinom Evropske unije (EU). Ipak, dodaje se da institucionalna primjena i dosljedna zaštita nezavisnosti medijskih institucija još uvijek nisu postignute.

Napredak u spoljnoj, bezbjednosnoj i odbrambenoj politici

Iako EK u izvještaju bilježi niz slabosti u pravosuđu i medijima, u Poglavlju 31 – Spoljna, bezbjednosna i odbrambena politika EU, navodi se da je Crna Gora ostvarila značajan napredak.

Komisija konstatuje da je država zadržala kontinuitet u potpunom usklađivanju s izjavama visokog predstavnika EU datim u ime Unije, kao i s odlukama Savjeta o sankcijama. Kao rezultat, usvojen je novi Zakon o restriktivnim mjerama, u skladu s preporukama EU i Radne grupe za finansijske mjere protiv pranja novca (FATF).

Zabilježeno je i da je Crna Gora nastavila učešće u misijama i operacijama upravljanja krizama EU, u okviru zajedničke bezbjednosne i odbrambene politike (CSDP), što se ocjenjuje kao pozitivan korak u jačanju međunarodne saradnje.

Borba protiv sajber-kriminala i trgovine ljudima

EK u nacrtu izvještaja konstatuje nastavak napretka u borbi protiv sajber-kriminala, kao i u prevenciji visokotehnološkog kriminala.

Članovi Grupe za suzbijanje visokotehnološkog kriminala sproveli su preventivno usmjerenu istražnu operaciju radi identifikovanja žrtava seksualnog iskorišćavanja djece i organizovali niz edukativnih predavanja za učenike s ciljem podizanja svijesti o sajber bezbjednosti.

Tokom 2024. godine, prema EK, nastavljeno je poboljšanje rezultata u procesuiranju i osuđivanju slučajeva trgovine ljudima. Sudovi su donijeli dvije pravosnažne presude kojima su okrivljeni proglašeni krivima za iskorišćavanje u prinudnom braku i za prošenje, te ponovo za iskorišćavanje u prinudnom braku, i izrečene su zatvorske kazne.

Takođe je u oktobru 2024. godine, na inicijativu Vrhovnog suda i Ministarstva unutrašnjih poslova, pripremljen informativni materijal o pristupu besplatnoj pravnoj pomoći na pet jezika, koji je distribuiran svim relevantnim institucijama. Centar za obuku u sudstvu započeo je izradu specijalizovane obuke o trgovini ljudima kako bi se povećali kapaciteti advokata za pružanje pravne pomoći žrtvama.

Napredak u 18 poglavlja, ali zastoj u dva ključna

Podsjećamo da je EK i prošle sedmice, prema preliminarnim ocjenama, konstatovala da je Crna Gora napredovala brže nego prošle godine u 18 od ukupno 33 poglavlja pregovora s EU, ali da je istovremeno usporila – i dobila niže ocjene u dva najvažnija poglavlja za pristupanje članstvu – 23 (pravosuđe i temeljna prava) i 24 (pravda, sloboda i bezbjednost), iako je u njima povećana ocjena spremnosti za zatvaranje.

Od 18 poglavlja u kojima je napredovala, Podgorica je u šest njih dobila ocjenu „veoma dobar“ – i to u poglavljima 31 (spoljna, bezbjednosna i odbrambena politika EU), 9 (finansijske usluge), 32 (finansijski nadzor), 3 (pravo osnivanja preduzeća i sloboda pružanja usluga), 6 (privredno pravo) i 7 (pravo intelektualne svojine).

Pregovori o pristupanju Crne Gore EU počeli su 29. juna 2012. godine, a od tada je Podgorica otvorila svih 33 poglavlja, dok je privremeno zatvorila sedam – tri krajem prošle godine, a jedno u junu ove godine. To su poglavlja 25 (nauka i istraživanje), 26 (obrazovanje i kultura), 30 (spoljni odnosi), 7 (pravo intelektualne svojine), 10 (informaciono društvo i mediji), 20 (preduzetništvo i industrijska politika) i 5 (javne nabavke).

Zaključak EK: napredak u sektorima, ali ne i u odgovornosti

Evropska komisija zaključuje da Crna Gora pokazuje napredak u pojedinim sektorima, naročito u bezbjednosnoj i spoljnopolitičkoj sferi, ali da nedostatak sudske odgovornosti, sporost pravosuđa i nefunkcionalnost ključnih institucija i dalje predstavljaju najveći kamen spoticanja na putu ka članstvu u Evropskoj uniji.

Dok carina uništava tone zaplijenjenog duvana, a Vlada objavljuje napredak na papiru, pravosudni sistem ostaje bez konkretnih rezultata. Evropska komisija u suštini poručuje da je vrijeme da se pravda konačno primijeni – a ne da se samo izvještava o njoj.

Poruka EK Crnoj Gori: Napredak se vidi u brojkama, ali dok sudije i tužioci ostaju bez odgovornosti – dim od spaljenih cigareta ostaje jedini dokaz borbe protiv kriminala.