Uprkos postojanju Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, političke partije u Crnoj Gori nastavljaju da koriste razne metode kako bi zaobišle zakonska ograničenja i prikrile stvarne troškove svojih izbornih kampanja. Ova praksa nije samo suprotna zakonu, već je i izraz nepoštovanja prema građanima Crne Gore, koji zaslužuju transparentan i pošten politički proces.

Nedavni izvještaj Agencije za sprečavanje korupcije (ASK) i mišljenja međunarodnih stručnjaka, poput onih iz Kancelarije OEBS-a za demokratske institucije i ljudska prava (ODIHR), otkrivaju alarmantnu sliku o načinu na koji političke partije manipulišu svojim finansijama. Iako zakon predviđa jasne limite za troškove kampanja, partije se često služe metodama poput prebacivanja novca sa računa za redovan rad na kampanjske račune ili, još gore, potpuno izbjegavaju prijavljivanje donacija i priloga.

Jedan od najočitijih primjera ove prakse jeste slučaj koalicije “Za budućnost Nikšića” iz 2021. godine, kada su zakupili veliki broj poslovnih prostora u Nikšiću, a te troškove prikazali kao dio redovnih aktivnosti, iako su svi znali da su oni namijenjeni kampanji. Takve manipulacije nisu samo neetične već i nezakonite, jer dovode u pitanje integritet izbornog procesa i podrivaju povjerenje građana u politički sistem.

Nezakonita praksa nije ograničena samo na jednu političku partiju ili koaliciju. Primjer tivatske kompanije “Symphony”, koja je Pokretu Evropa Sad (PES) uplatila 20.000 eura  neposredno pred lokalne izbore u Tivtu 2022. godine, a koji nije bio prikazan u izvještajima o kampanji, pokazuje širinu ovog problema. Neodgovaranje PES-a na pitanja o ovoj donaciji samo dodatno potkrepljuje sumnje u legalnost i transparentnost njihovih finansijskih aktivnosti.

ASK, iako nominalno zadužen za nadzor nad finansiranjem političkih subjekata, očigledno nema dovoljno mehanizama da efikasno spriječi ove nezakonite radnje. Izvještaji ODIHR-a jasno ukazuju na manjak istražnih ovlašćenja i direktnog pristupa bazama podataka, što otežava otkrivanje i sankcionisanje nepravilnosti. Bez tih alata, svaki nadzorni organ ostaje nemoćan pred složenim i često dobro prikrivenim shemama finansiranja.

Uz sve ove probleme, postoje i dodatni izazovi koji otežavaju nadzor nad finansiranjem kampanja, poput preciznog utvrđivanja troškova medijskog oglašavanja na društvenim mrežama i drugim online platformama. Zakonske praznine koje dopuštaju trećim stranama da učestvuju u kampanjama bez jasnih pravila i ograničenja samo dodatno komplikovaju već složen proces kontrole.

Na kraju, jasno je da su trenutni zakonski okviri neadekvatni i da je potrebno hitno sprovođenje reformi. Ukoliko se ne poduzmu ozbiljne mjere, rizikujemo dalje urušavanje povjerenja građana u politički sistem i još veće produbljivanje korupcije u Crnoj Gori. Političke partije moraju preuzeti odgovornost za svoje postupke, a institucije, poput ASK-a, moraju dobiti alate i ovlašćenja potrebna za efikasnu kontrolu i sprovođenje zakona.

Bez toga, svaki izborni proces u Crnoj Gori ostaje pod sijenkom sumnje, a demokratija postaje puki privid u zemlji koja se bori za svoj evropski put.