Pad podrške Pokretu Evropa sad (PES) od šest procentnih poena i istovremeni rast koalicije Za budućnost Crne Gore (ZBCG) za osam jasno ukazuju da se politički klatno u Crnoj Gori ponovo vraća na staru osu, između Demokratske partije socijalista (DPS) i Demokratskog fronta (DF). Upravo zahvaljujući greškama vladajućeg PES-a, politička scena se ponovo polarizuje, a stari blokovski ples, onaj između DPS-a i DF-a, vraća se na političku pozornicu.

Istraživanje Centra za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), sprovedeno krajem septembra i početkom oktobra na uzorku od 1.006 ispitanika, pokazuje da bi DPS danas podržalo 25,8 odsto birača – gotovo isto kao i prošle godine. Sa druge strane, ZBCG sada ima 23,5 odsto podrške, što je ogroman skok u odnosu na prošlogodišnje rezultate kada su partije unutar koalicije pojedinačno imale daleko manji rejting. PES, koji je prošle godine bilježio preko 26 procenata, sada je pao na svega 20,3.

Politikolog Miloš Perović ocijenio je da rezultati jasno pokazuju pad efekata početnog populizma PES-a, koji više ne uspijeva da mobiliše birače.

– Građani su, iako cijene ekonomske reforme, suočeni s neispunjenim očekivanjima – posebno u pogledu rješavanja ključnih političkih pitanja. Početni zamah PES-a splasnuo je, a politička scena se vraća u prepoznatljive ideološke rovove – rekao je Perović.

Direktorica CEDEM-a Nevenka Vuksanović istakla je da je primjetan pad povjerenja u gotovo sve institucije, uključujući Vladu, Skupštinu i sudstvo, ali i pad rejtinga većine političara.

– Pad PES-a ide ruku pod ruku s padom povjerenja u institucije. Građani imaju utisak da se sistem nije promijenio nakon smjene vlasti 2020. godine, te da su partijsko zapošljavanje i klijentelizam ostali dominantni obrasci – kazala je Vuksanović.

Po njenim riječima, nacionalne podjele i dalje snažno određuju biračko opredjeljenje, što objašnjava rast ZBCG-a i stabilnost DPS-a. „Građani, ma koliko umorni od identitetskih tema, u trenutku glasanja se vraćaju njima. Nacionalna pitanja i dalje su ključni faktor mobilizacije“, navela je ona.

Istraživanje pokazuje i da zadovoljstvo radom Vlade premijera Milojka Spajića rapidno opada – svega 9,2 odsto ispitanika je „veoma zadovoljno“, dok je više od 44 odsto uglavnom ili potpuno nezadovoljno. Time PES gubi osnovu s koje je lansirao svoj politički uspon, populističku retoriku o ekonomskom preporodu i „novom početku“ Crne Gore.

U međuvremenu, DPS ostaje stabilan, što partijski funkcioneri tumače kao dokaz da su pokušaji vlasti da ih oslabe  propali. U njihovom saopštenju se navodi da „akcija Specijalnog državnog tužilaštva, koju vodi skaj-tužilac Vladimir Novović, nije uspjela da poljulja povjerenje građana“. Iako je nekoliko bivših funkcionera DPS-a, uključujući Predraga Boškovića, uhapšeno zbog sumnje na stvaranje kriminalne grupe, istraživanje je pokazalo da biračko tijelo te partije ostaje čvrsto i ne reaguje na optužbe koje dolaze iz pravosuđa.

Istovremeno, Andrija Mandić i njegova Nova srpska demokratija, kao i Milan Knežević sa Demokratskom narodnom partijom, bilježe rast, čime ZBCG postaje glavni opozicioni blok.

– DPS koristi svoje iskustvo i infrastrukturu, a DF koristi razočaranje birača PES-a. U toj simbiozi starih i novih razočaranja, nestaje iluzija o trećem putu – kaže Perović.

Svi vodeći političari bilježe pad popularnosti. Spajić je pao sa 2,77 na 2,56, Jakov Milatović sa 2,93 na 2,49, dok je počasni predsjednik DPS-a Milo Đukanović zabilježio blagi pad sa 2,45 na 2,37. Bečić je izgubio poziciju među prvih pet, dok su Živković i Mandić ušli u vrh liste.

– Pad Spajića i Milatovića odražava iscrpljenost građana od obećanja koja se ne pretvaraju u stvarnost – dodala je Vuksanović.

Pad povjerenja u institucije dodatno je produbio krizu legitimiteta vlasti: Vlada sada ima svega 39,6 odsto povjerenja, Skupština 39, a tužilaštvo 35,5 procenata. U isto vrijeme, vojni i obrazovni sistem jedini bilježe rast povjerenja. Polovina ispitanika smatra da partijsko zapošljavanje predstavlja najveći problem u društvu, a više od trećine građana vjeruje da je „danas isto kao u vrijeme DPS-a“.

Perović zaključuje da sudbina aktuelne Vlade zavisi od ekonomskih rezultata: Građani su jasno poručili, ako standard ne poraste, neće opstati ni Vlada. Egzistencijalna pitanja su dominantna, a PES je izgubio momentum kojim je 2022. došao na vlast.

Iako iz PES-a nijesu komentarisali rezultate, evidentno je da njihova „Evropa sad“ sve više liči na „Crna Gora opet kao nekad“. U pokušaju da balansira između nacionalnih i ekonomskih tema, pokret je izgubio jedinstvenu poruku koja ih je nekada razlikovala od starog političkog establišmenta. Rezultat je povratak poznatog političkog tanga u kojem DPS i DF ponovo vode igru, dok PES polako gubi ritam.